تسعیر ارز به چه معناست؟ فرآیند تبدیل نرخ ارز

تسعیر ارز به چه معناست؟

تسعیر ارز به چه معناست؟

فرآیند تبدیل نرخ ارز حاصل از معاملات ارزی به پول رایج ملی را در علم حسابداری «تسعیر ارز» می‌نامند.
خبرگزاری میزان – عبارت «تسعیر ارز» در برخی قوانین ایران، مانند قانون احکام دائمی کشور، قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر، بخشنامه‌های مالیاتی و استاندارد‌های حسابداری به کار برده شده است.

تسعیر ارز یکی از مهمترین مفاهیم اقتصادی برای حسابداران است. در ایران، تقریبا همه واحد‌های تجاری از جمله واحد‌های وارداتی و صادراتی با این موضوع مواجه هستند.

اگر معاملات بین دو شرکت تجاری، بازرگانی یا مراکز دیگر مثل بانک‌ها با واحد‌های پولی مختلف انجام شود، این مراکز باید برای ثبت این مبلغ در دفاتر حسابداری خود، آن را به پول ملی تبدیل کنند. به این عمل «تسعیر ارز» می‌گویند.

تسعیر ارز یعنی چه؟
در فرهنگ دهخدا تسعیر به معنای قیمت‌گذاری و نرخ نهادن است. در تعریف استاندارد حسابداری، تسعیر فرایندی است که از طریق آن، اطلاعات مالی مبتنی بر ارز، برحسب واحد پول گزارشگری بیان شود.

واحد پول گزارشگری، واحد پولی است که صورت‌های مالی مانند ترازنامه حسابداری بر اساس آن تهیه و تنظیم می‌شود. واحد پول گزارشگری در اکثر شرکت‌های ایرانی «ریال» است.

کلمه تسعیر در معاملات بین کشور‌ها زمانی به کار می‌رود که بخواهند دو واحد پولی را به یکدیگر تبدیل کنند. به عنوان مثال، زمانی که همه دفاتر مالی شرکتی در ایران به ریال باشد و این شرکت بخواهد با شرکت دیگری با نرخ ارز خارجی مثل یورو معامله کند، باید پول مبادله شده را به ریال تبدیل و سپس ثبت کند. این تبدیل واحد پولی «تسعیر ارز» نامیده می‌شود.

در کشور‌های مختلف از طریق تسعیر، اثر تغییرات نرخ ارز در عملیات مالی، حسابداری شرکت‌ها و واحد‌های تجاری بررسی و در صورت‌های مالی آن‌ها منعکس می‌شود.

نرخ تسعیر ارز چیست؟
با توجه به توضیح فوق، «نرخ تسعیر ارز» عبارت است از نرخ تبدیل دو واحد پولی به یکدیگر (شامل انواع نرخ‌های برابری رسمی، قراردادی و غیره) که در فرایند تسعیر به کار گرفته می‌شود، به طوری که نتایج حاصل این تبدیل با اثرات تغییرات نرخ ارز با باقی وجوهی که در شرکت در جریان است هماهنگ باشد.

تفاوت تسعیر چیست؟
تفاوت تسعیر، عبارت است از تفاوت ناشی از تسعیر میزان معینی از یک ارز به واحد پول گزارشگری با نرخ‌های تسعیر متفاوت.

تفاوت تبدیل ارز و تسعیر ارز
تفاوت تبدیل ارز و تسعیر ارز به شناخت مفهوم تسعیر کمک می‌کند. تفاوت تبدیل ارز و تسعیر ارز این است که در تبدیل ارز، واحد پول دارایی به صورت واقعی تغییر می‌کند، ولی در تسعیر ارز، دارایی بدون تغییر و ثابت است، فقط مبنای ارزیابی آن تغییر می‌کند.

حسابداران شرکت‌ها از طریق تسعیر ارز بررسی می‌کنند که نرخ تغییرات ارز در عملیات مالی چه تاثیری داشته است، برای شرکت سودآور بوده یا زیانده. در واقع هدف اصلی تسعیر ارز همین است که شرکت‌ها با تغییر نرخ ارز بدانند چه اتفاقی برای میزان واقعی سود و زیان آن‌ها افتاده است.

تسعیر نرخ ارز در چه معاملاتی به کار می‌رود؟
معاملاتی که در آن‌ها تسعیر نرخ ارز به کار می‌رود عبارتند از:

-معاملاتی که در آن‌ها دارایی‌هایی به فروش می‌رسد و یا بدست می‌آید و تسویه مالی بدهی‌ها به‌صورت ارز است.

-وام‌ها و تسهیلاتی که تسویه آن‌ها قرار است به‌صورت ارز باشد.

-کالا‌ها و خدماتی که مورد معامله قرار می‌گیرد و با ارز پرداخت می‌شود.

سود و زیان ناشی از تسعیر
از آنجا که نرخ ارز ثابت نیست و دائما در نوسان است، شرکت‌هایی که معاملات خود را با ارز انجام می‌دهند همواره ممکن است با سود و زیان درگیر باشند. مثلا کالایی به یک کشور خارجی به مبلغ ده هزار دلار فروخته شده است و قیمت دلار در زمان فروش ۴۰ هزار تومان بوده است، اگر در زمان دریافت پول قیمت دلار بالاتر رفته باشد شرکت سود کرده و اگر کمتر شود، شرکت ضرر کرده است، به این افزایش یا کاهش درآمد، سود و زیان ناشی از تسعیر می‌گویند.

اگر شرکتی واردکننده باشد و پرداختی‌هایش به ارز باشد با افزایش نرخ ارز دچار ضرر می‌شود، ولی اگر شرکت صادراتی و دریافتی‌هایش به ارز باشد با افزایش نرخ ارز، سود می‌کند.

فرضا یک شرکت تولیدی ایرانی با شرکتی خارجی معامله می‌کند. اگر پرداخت مدتی بعد از معامله انجام شود نرخ ارز در زمان انجام معامله و زمان پرداخت متفاوت خواهد بود.

مثلا یک شرکت ایرانی کالایی را با قیمت هزار دلار به یک شرکت خارجی می‌فروشد. اگر نرخ دلار در زمان امضای قرارداد نرخ دلار ۳۰ هزار تومان بوده باشد، معامله به صورت زیر ثبت می‌شود:

قیمت فروش کالا در قرارداد = قیمت کالا به دلار × نرخ دلار در زمان قرارداد

۳۰ میلیون تومان = ۳۰۰۰۰ تومان × ۱۰۰۰ دلار

حال اگر در زمان پرداخت شرکت خارجی قیمت دلار افزایش یافته و به ۴۰ هزار تومان برسد در این صورت شرکت ایرانی به ازای هر کالا از محل افزایش نرخ ارز ۱۰ میلیون تومان دیگر هم سود می‌کند؛ بنابراین در این جا شرکت از محل تسعیر ارز در هر کالا ۱۰ میلیون تومان سود کرده است. به همین دلیل، به سود و زیان حاصل از تغییر نرخ ارز در صورت‌های مالی، سود و زیان ناشی از تسعیر نرخ ارز می‌گویند.

برخی بانک‌هایی که با کشور‌های خارجی مراوده دارند و دارایی‌های ارزی نیز دارند، در زمان افزایش نرخ تسعیر منتفع می‌شوند، حال اگر بدهی ارزی آن‌ها از دارایی‌های ارزی آن‌ها بیشتر باشد با افزایش نرخ تسعیر دچار ضرر می‌شوند.

روش‌های محاسبه تسعیر نرخ ارز
برای محاسبه نرخ تسعیر ارز ۴ روش اصلی وجود دارد که حسابداران باید با استفاده از این روش‌ها، رسیدگی به امور مالی شرکت‌های تجاری و بازرگانی را انجام دهند:

۱- ثبت ارز با یک نرخ ثابت

در این روش نرخ ارز در سال ثابت در نظر گرفته می‌شود و تمامی معاملات شرکت با همان نرخ ثابت ثبت می‌شود و در پایان سال حسابداران با تسعیر مانده حساب‌ها سود و زیان را تعیین می‌کنند. این روش نسبت به روش‌های دیگر دقت کمتری دارد.

این روش عمدتاً باید در کشور‌های اجرایی شود که ثبات اقتصادی بالایی دارد. نوسانات زیاد قیمت ارز در ایران باعث می‌شود که تسعیر سالانه ارز دقت کمی داشته باشد

۲- ثبت ارز به صورت دوره‌ای با نرخ متغیر

در این روش شرکت‌های بازرگانی و تجاری می‌توانند تاریخ پایان دوره مالی را به عنوان زمان بررسی و محاسبه نرخ تسعیر ارز مشخص کنند.

۳- تسعیر نرخ ارز به صورت ماهانه

نرخ تسعیر ارز ماهانه با استفاده از میانگین قیمت ارز به دست می‌آید. هرچند این کار حسابداران را مجبور به محاسبه بیشتر می‌کند، اما دقت خوبی دارد.

۴- ثبت نرخ ارز به صورت روزانه

در این روش نرخ نوسانات ارز به صورت روزانه در عملیات‌های حسابداری لحاظ می‌شود. این روش دقیق‌ترین روش در بین روش‌های موجود است و در مواقعی که به دقت بالا نیاز باشد از تسعیر روزانه ارز استفاده می‌شود.

هدف از تسعیر ارز چیست؟
تسعیر ارز به شرکت‌ها و بنگاه‌های کمک می‌کند تا میزان واقعی سود و فروش خود را محاسبه کنند.

برای اطلاع از رویدادها اینجا کلیک نمائید.